Z

ZABEZPIECZENIE PRZED ZAPISEM

Zablokowanie możliwości wprowadzania zmian na nośniku danych. Najczęściej spotykanym zabezpieczeniem jest blokada znajdująca się na dyskietce magnetycznej, która uniemożliwia skasowanie jakichkolwiek informacji. Pliki znajdujące się na dysku twardym i na dyskietce magnetycznej można także chronić, ustawiając dla nich atrybut tylko do odczytu.

ZADANIE

Uruchomiona w systemie operacyjnym aplikacja z przyporządkowanym jej numerem, dzięki któremu system może nią odpowiednio zarządzać. Część zadań jest uruchamianych automatycznie po starcie komputera (np. Eksplorator Windows, a także programy rezydentne). Listę zadań można w Windows zobaczyć po wciśnięciu kombinacji klawiszy Ctrl Alt Del. Te systemy operacyjne umożliwiają również zamykanie zawieszonych zadań.

ZAŁĄCZNIK

Plik dołączony do wiadomości e-mail. Może on zawierać dowolny rodzaj informacji: grafikę, dźwięk, animacje lub dane w formacie tekstowym (np. dokument edytora tekstu). Załączniki są kodowane przed wysłaniem i rozkodowywane po otrzymaniu - dwie najpopularniejsze metody wykonywania tych czynności nazywają się MIME i uuencode. Załączniki są najczęściej w programach pocztowych reprezentowane ikoną spinacza. Ang. attachment.

ZAMKNIĘCIE DYSKU

Nagranie na płycie CD-R, CD-RW specjalnych informacji, uniemożliwiających późniejsze dogranie kolejnej porcji danych. Napędy CD-ROM odczytują zarówno płyty zamknięte, jak i niezamknięte.

ZAPISYWANIE

Kopiowanie danych z pamięci RAM komputera na nośnik danych, który zapewnia trwałe ich przechowanie. Podczas pracy z dowolnym programem, np. edytorem tekstu, zapis przeprowadzanych przez użytkownika zmian w dokumencie przechowywany jest w pamięci RAM, przez co można go bardzo łatwo utracić - przy awarii zasilania lub zawieszeniu się programu. Zapisanie danych na dysk twardy czy inny nośnik danych zapewnia możliwość późniejszego odtworzenia danych, także po zakończeniu pracy z programem.

ZARZĄDZANIE ENERGIĄ

Sterowanie zużyciem energii przez komputer. Większość systemów operacyjnych, w tym Windows i Mac OS, umożliwia ustawienie czasu braku aktywności urządzeń takich jak np. dysk twardy, po którym dane urządzenie zostaje wyłączone, zmniejszając ogólne zużycie energii. Chociaż zarządzanie energią jest możliwe w komputerach stacjonarnych, jest jednak rzadko używane. Większość użytkowników ogranicza się do włączenia wygaszacza ekranu. Zarządzenie energią jest natomiast niezwykle przydatne w komputerach przenośnych, które bardzo często nie są podłączone do prądu i korzystają z ograniczonych zasobów swoich baterii. Odpowiednio skonfigurowane zarządzanie energią może wydłużyć dwu-, a nawet trzykrotnie czas korzystania z komputera przenośnego.

ZASOBY

Każde urządzenie podłączone do komputera, które może być wykorzystane przez program (użytkownika). Zasobem jest więc dysk twardy, na którym można zapisywać i przechowywać pliki, drukarka umożliwiająca drukowanie, pamięć RAM, w której uruchamiane są programy itd.

ZAWIESZENIE

To taki stan programu lub systemu operacyjnego, w którym nie odpowiada on na polecenia użytkownika. Zawieszenie wynika z błędów (bugów) oprogramowania, a nie z niewłaściwego korzystania z niego. Najczęściej jedynym sposobem odwieszenia programu jest jego zamknięcie, w Windows zwykle przy użyciu kombinacji klawiszy Ctrl Alt Del.

Z-BUFOR

Obszar pamięci RAM na karcie graficznej. Przechowywane są w nim informacje na temat położenia każdego piksela renderowanego obrazu na osi Z układu współrzędnych, czyli jego oddalenia od obserwatora w głąb obrazu. Dzięki temu karta graficzna podczas generowania obrazu ocenia, które elementy znajdujące się na dalszym planie mają być zasłonięte przez inne, bliższe obiekty.

ZDALNY DOSTĘP

Korzystanie z zasobów innego komputera za pomocą sieci komputerowej. Termin ten najczęściej odnosi się do połączeń między komputerami w sieciach WAN, ale nie ma powodu, by nie nazywać w ten sposób komunikowania się dwóch komputerów w sieci LAN. Zdalnym dostępem jest także połączenie dwóch komputerów za pomocą modemu, gdy korzystają one wzajemnie ze swoich zasobów.

ZEGAR CZASU RZECZYWISTEGO

Zegar komputera, który pracuje nawet po wyłączeniu zasilania, odliczając sekundy, minuty, godziny, dni i lata (dwie ostatnie cyfry). Dzięki niemu po włączeniu komputera na ekranie widać aktualny dzień i godzinę. Zegar czasu rzeczywistego jest umieszczony w układzie CMOS znajdującym się na płycie głównej komputera. Starsze pecety mają zegar czasu rzeczywistego, który operuje tylko na dwóch ostatnich cyfrach daty - czyli liczbę 1999 zapisuje jako 99 - co jest przyczyną problemu roku 2000. Ang. real-time clock.

ZIF SOCKET

Rodzaj gniazda pod procesor, które umożliwia wkładanie i wyjmowanie procesora bez użycia siły i specjalnych narzędzi. Rozpoznać je można po białym kolorze oraz charakterystycznej dźwigience umieszczonej równolegle do podstawki na procesor. Pierwsze procesory, takie jak 8086 czy 286, były na stałe przytwierdzane do płyty głównej komputera i ich wymiana była niemożliwa. Procesory 386 były sprzedawane oddzielnie, lecz wyjęcie ich z podstawki procesora sprawiało duży problem, co często prowadziło do wygięcia lub ułamania pinów. Wprowadzono więc technologię produkcji gniazd o nazwie ZIF Socket do gniazd typu Socket. W gniazdach typu Slot nie są one potrzebne, ze względu na inną konstrukcję tych gniazd (tzw. kasety SEC), gdzie wkładanie i wyjmowanie procesora nie wymaga przyłożenia żadnej siły. Do gniazd typu ZIF Socket należą m.in.: Socket 7, Socket 8, Socket A, Socket 370, Socket 423, Socket 478. Ang. Zero Insertion Force Socket - gniazdo o zerowym wkładzie siły przy montowaniu procesora.

ZIMNY RESET

Ponowne uruchomienie komputera po wcześniejszym wyłączeniu go wyłącznikiem Power. Nazwa wzięła się stąd, że komputer jest wyłączany z prądu, a więc robi się zimny - stygnie.

ZIP

Bardzo popularny algorytm kompresji plików. Jest wykorzystywany przez wiele programów kompresujących, głównie ze względu na jego szybkość działania. Pliki spakowane algorytmem ZIP mają rozszerzenia .zip Istnieją także archiwa samorozpakowujące się, które mają rozszerzenie .exe Najpopularniejszym obecnie programem kompresującym korzystającym z tego algorytmu jest WinZip. Ang. zip - zamek błyskawiczny.

ZMIENNE SYSTEMOWE

Zbiór parametrów systemu operacyjnego, które użytkownik może zmieniać. Przykładami zmiennych systemowych są: liczba plików możliwych jednocześnie do otworzenia, miejsce, w którym zapisywane są pliki tymczasowe, najczęściej używane ścieżki dostępu do programów itd. Listę zmiennych systemowych można uzyskać, wpisując komendę SET (w Windows trzeba najpierw otworzyć okno trybu MS-DOS); także za pomocą tego polecenia zmienia się ich ustawienia.